Moeland – Rijk van de Armen is een documentair theatervoorstelling over arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europese landen, de M.O.E.-landers, een benaming uit ambtelijke stukken die gelukkig nooit gemeengoed werd. Moeland is een mix van kunst en actualiteit. De voorstelling belicht allerlei aspecten van het eeuwenoude verschijnsel migratie: waarom verkassen mensen, al dan niet tijdelijk? Wat bezielt hen? Wat levert het op? Voor wie? Mensen vertrekken weliswaar, maar komen ze ook ergens aan?
Moeland is gemaakt op het ritme van een katholieke mis en toont onder meer een serie mini-portretten van een groep Polen in een oud winkelpand. Ik liet me daartoe inspireren door de huidige bewoners van mijn voormalig ouderlijk huis en mijn herinneringen aan dezelfde vertrekken.
Voor deze productie bestond veel belangstelling, niet alleen in bezoekersaantallen. De voorstelling bereikte ook veel mensen via de media. In de première-week zaten we bijna dagelijks live op de landelijke radio. De Franse krant Le Monde noemde Moeland het antwoord op het toenmalige Polenmeldpunt van Geert Wilders.
Zundert is volgens het CBS in 2011 het dichtst bevolkte gebied van Nederland, als het gaat om arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Er wonen er hier dan zo’n 2.500, bijna 12% van de lokale bevolking. Andere schattingen lopen zelfs op tot 4.000 personen. Daar kun je, letterlijk en figuurlijk, niet omheen. Met Moeland wilden we de nieuwe dorpsgenoten een gezicht geven door hun verhaal te vertellen.
De ene mens blijft, de ander vertrekt. In Anna (2007) vroeg ik me af wat er voor nodig moet zijn om huis en haard te verlaten en elders je heil te zoeken. Nu vond ik het vooral fascinerend om te zien wat er gebeurt als er zulke grote aantallen ‘vreemdelingen’ opduiken. Hoe we met z’n allen dan vaak de andere kant opkijken. De zogenoemde allochtonenproblematiek waarmee ook een dorp als Zundert worstelt, is ooit begonnen met de komst van een handjevol Marokkanen. Nu woont en werkt hier een veelvoud aan nieuwe landgenoten. Dan ben ik benieuwd hoe dat verder gaat.
Journalist Riet Pijnappels maakte bij Moeland een indrukwekkende serie portretten van arbeidsmigranten, als foto-expositie bij de voorstelling. Met haar deed ik ook 'veldwerk'; zo kwam ik onder meer terecht bij verschillende agrarische bedrijven en op het roemruchte Fort Oranje. Bij onze zoektocht stuitten we onbedoeld op criminele activiteiten. De intimidaties die daarop volgden, verhinderden voor even het productieproces. Later hebben we die ervaringen verwerkt in de voorstelling.
